سیر تحول انبار و انبارداری در ایران

تا قبل از شهریور ماه سال 1340 به علت فقدان قوانین مخصوصی که بتواند وظایف و مسئولیت‌های صریح انبارداران و امانت  گیرندگان کالا را در مقابل صاحبان آنها تعیین کند و هم‌چنین به واسطه عدم آشنایی بسیاری از صاحبان کالاها به اصول جدید انبارداری متداول در کشورهای مترقی جهان، وضع اغلب انبارهای تجارتی ایران فوق‌العاده اسف بار بود.

صدها بنگاه و موسسه و هزاران افراد عامل در نقاط مختلف تهران و شهرستان‌ها و نقاط مرکزی و بنا در با دایر کردن محوطه‌های محصور سقف‌ و یا روباز سال‌های سال بود که شغل انبارداری اشتغال داشته و این مکان‌ها را به نام بنگاه، گاراژ، انبار کالا، تیمچه، قیصریه، بارانداز، سرای تجارتی و نظایر آن نامیده و می‌نامیدند. در این گونه انبارها هیچگونه مقرراتی جز عرف محلی بین صاحب کالا و انباردار حاکم نبوده و اغلب اختلافات شدید بین طرفین ایجاد می‌شد. کارمندان و کارگران این انبارها اغلب از یک سرایدار یا نگهبان و چند باربر که حتی سواد خواندن و نوشتن هم نداشتند یا قپان‌دار و متصدی توزین کالا و نظایر آن تشکیل می‌شد. حمل و نقل داخلی انبار بیشتر بر روی دوش انسان یا حیوان انجام می‌گرفت و چرخ‌های دستی و گاری جزو ابزار پیشرفته آنها تلقی می‌شد. آمار موجودی انبار و مقادیر کالاهای مختلف متعلق به اشخاص در بیشتر مواقع از یک دفترچه خشتی یا دفتر بیجک که با سبک سیاق و با مداد بطور بسیار کثیف نوشته می‌شد استخراج می‌گردید. توزین کالا، علامت گذاری و شمارش و پلمپ‌ کردن صندوق‌ها و عدل‌ها و بازرسی و ورود و خروج کالا و طرز چیدن عدل‌ها در محوطه‌های انبار و سایر عملیات طبق رویه‌های بسیار قدیمی و پرزحمت و غیرقابل اطمینان انجام می‌گرفت.

وجود موش و حشرات موذی در انبارها غیرقابل اجتناب بوده و هیچ‌گونه اقدامی برای ضدعفونی و تهویه انبارها به عمل نمی‌آمد و چون اغلب انبارها بیمه نمی‌شد در صورت بروز حریق یا حادثه دیگری هیچ راهی برای جبران زیان وارده به صاحب کالا در دست نبود. تا این که در ششم شهریور ماه سال 1340 طی تصویب‌نامه هیات وزیران شرایط تأسیس انبارهای عمومی از تصویب گذشت و اولین شرکت سهامی انبارهای عمومی ایران در 12 دیماه همان سال تأسیس و به ثبت رسید. از چند دهه اخیر نیز با بهبود وضع ساختمانی در انبارهای کشور تا حدی از وسایل جدید استفاده شده و نواقص ساختمانی بعضی از انبارها مرتفع گردیده است. با گسترش مبادی ورودی و خروجی کشور وضعیت انبارها تا حدودی قابل قبول شده و شرکت‌های متعهد بازرگانی و تولیدی و صنعتی هر یک فضاهایی را برای نگهداری مواد اولیه، لوازم یدکی، کالاهای ساخته شده و یا خریداری شده اختصاص داده‌اند و تا حد امکان در صدد رفع نواقص و نارسائی های آن برآمده‌اند. در شرایط کنونی اکثر انبارها حتی انبار شرکت‌هایی که اخیراً تاسیس و راه‌اندازی شده‌اند و از بهترین ماشین آلات صنعتی و تکنولوژی مدرن برخوردار هستند، فاقد تسهیلات و وسایل مدرن اطفای حریق و نظایر آن می‌باشند.